Zomer staat bijna gelijk aan festivalseizoen. We hebben met z’n allen de muziekfestivals omarmd, maar muziekfestivals omarmen op hun beurt vooral mannelijke artiesten. In het beste geval programmeert een festival in België 1 op 5 vrouwelijk acts. Is er te veel ‘dick music’ op onze festivalpodia? Hoe komt dat en kan het beter?
De laatste jaren groeit de aandacht voor gender in de muziekindustrie. In radioprogramma’s en muziekclubs, maar ook bij prijsuitreikingen zijn vrouwelijke artiesten in de minderheid en dat valt op. Veel kritiek komt daarbij op de line-up van festivals. De verhouding tussen mannelijke en vrouwelijke acts is allesbehalve evenwichtig. Niet overtuigd? Visueel testje: doorstreep eens alle mannelijke acts op een willekeurige festivalaffiche. De eerste vaststelling is dat relatief weinig namen blijven staan, maar ook dat vrouwen zelden hoog staan in de line-up (en bijgevolg vaker vroeger op de dag op kleinere podia spelen). Dat is ook grote popsterren niet ontgaan. De Amerikaanse artiest Halsey liet zich begin dit jaar negatief uit over het Firefly Festival:
Ook popartieste Lily Allen tweette over de mannelijke line-up van Wireless Festival, waar ze alle mannelijke acts wegmarkeerde tot enkel vrouwelijke acts overbleven.
De organisatie SheSaidSo publiceerde vorige week nog een artikel over het genderonevenwicht op Belgische festivalpodia. Bij 35 festivals keken ze naar de verhouding tussen het aantal mannelijke, vrouwelijke en gemengde acts. Het hoogst aantal vrouwen is te zien op Sfinks festival (met 31,82%). Er zijn ook festivals (TW Classic, Summerfestival) die geen enkele vrouwelijke artiest boekten. Voor Nederland onderzocht de krant NRC enkele maanden geleden de situatie en merkte een gestage groei van het aantal vrouwelijke artiesten op popfestivals in Nederland. Het aandeel op festivalkleppers als Pinkpop of Best Kept Secret steeg van 8 procent in 2015 naar (slechts) 18 procent in 2018.
“De Amsterdamse DJ Fenna Fiction en Emma Van Meijeren lanceerden een stickercampagne ‘All men? Nein danke’.”
De aandacht voor gendergelijkheid in de line-up van festivals neemt dus toe, maar gaat nog erg traag en een evenwicht blijft uit. Dat wordt niet enkel aan de kaak gesteld door artiesten zelf, maar ook steeds meer door festivalgangers en feministen. De Amsterdamse DJ Fenna Fiction en Emma Van Meijeren lanceerden een stickercampagne ‘All men? Nein danke’. Op elke festivalposter die ze tegenkomen met enkel mannelijke acts op, plakken ze een sticker.
De bekendste reactie is wellicht het Keychange-project van PRS Foundation. Zij introduceerden de doelstelling om tegen 2022 50 procent mannen en 50 procent vrouwen op festival line-ups te krijgen. Het nieuwe initiatief wil vrouwen empoweren en in de toekomst in muziek meer genderevenwicht brengen. Wereldwijd schaarden al meer dan 100 festivals en organisaties zich achter het initiatief. Maar vanuit België is de reactie koel. Enkel het kleinere Festival 20/21 zet zich achter Keychange, maar vanuit pakweg Rock Werchter, Couleur Café of Pukkelpop blijft reactie uit.
De muzieksector als ‘mannenbastion’
En zo komen we bij de programmatoren en de muziekindustrie ‘achter de schermen’. De muziekwereld staat er immers nog steeds bekend als een mannenwereld. Sommige statistieken spreken van slechts 10 procent vrouwen in muziekorganisaties. Vaak vervullen zij traditionele rollen in de communicatie, administratie of financiën. Ze zijn nauwelijks verantwoordelijk voor het licht en geluid of te vinden als tourmanager of boekingsagent, productieleider of programmator, laat staan als muziekjournalist. Als achter de schermen mannen de touwtjes in handen hebben, is het niet onlogisch dat vrouwelijke artiesten voor de schermen niet altijd dezelfde kansen krijgen.
“Festivals zijn vaak snel mee met de nieuwste trends, maar de emancipatie van de vrouw hoort daar blijkbaar niet bij.”
Zolang die structuur niet wordt ervaren als een probleem, zal er ook weinig veranderen op onze podia. Dat zegt ook Ethiopia Habtemariam, voorzitster van het Amerikaanse label Motown Records in een interview: “Ik denk dat mensen zoals ik, die een machtspositie hebben, echt een actieve inspanning moeten doen om mensen te vinden die interesse hebben in bijvoorbeeld het scouten van artiesten en talentontwikkeling, en hen vervolgens naar de top moeten helpen. Zolang het alleen mannen zijn die in een positie zijn waar ze artiesten kunnen ontdekken, dan zal hun lens natuurlijk specifiek zijn.”
Festivalprogrammatoren moeten bovendien niet afwachten tot een vrouwelijke act doorbreekt en commercieel interessant is, maar ze actief ondersteunen. Dat merkt DJ en Subbacultcha-journalist Hannes Rooms op in Knack: “Festivals zijn vaak snel mee met de nieuwste trends, maar de emancipatie van de vrouw hoort daar blijkbaar niet bij.” Hij vindt het uiterst nodig dat gender een extra parameter wordt bij het opstellen van een line-up, evengoed als genre, populariteit en budget. Argumenten die programmatoren aanvoeren als ‘we kijken puur naar het muzikale en niet naar het geslacht’ kunnen goed bedoeld zijn, maar houden de ongelijkheid verder in stand. Daar sprak ook wereldster Dua Lipa zich onlangs scherp over uit.
Genderperceptie in de muziekindustrie
Dat vrouwen moeilijker toegang hebben tot de muziekindustrie, ligt voornamelijk aan een dieper onderliggend bewustzijn. Uit een recent sociologisch onderzoek blijkt dat we het begrip ‘artiest’ of ‘creativiteit’ sneller associëren met mannen dan vrouwen. We moeten weg uit vastgeroeste genderrollen en aantonen dat vrouwen een job in de muziekindustrie net zo goed mogen ambiëren als mannen, toonde communicatiemanager Gaëlle Van Haverbeke aan in haar masterscriptie. De echte oplossing ligt dus in de ondersteuning van vrouwen op muzikaal vlak.
Natuurlijk zijn er de flexibiliteit van de job, de lange werkuren en dagen, de beperkt gezinsvriendelijke omgeving. Dat is voor mannen ook moeilijk, maar aangezien de gezinszorg vandaag nog grotendeels bij vrouwen ligt, vormt het nog een extra hindernis. En niet te vergeten: er zijn ook nog steeds seksisme en de stereotyperende vooroordelen (à la “vrouwen kennen niets van techniek”) die vrouwen bewust of onbewust weghouden uit de muziekwereld. En daar kan en moet iets aan gedaan worden.
“Go Boom creëert een ruimte waar jongere meisjes zich geïnspireerd voelen om hun gedacht te zeggen, voornamelijk in bandjes die punk, noise of garage spelen.”
Initiatieven die vrouwelijke muzikanten ondersteunen blijven gelukkig niet uit. Live Nation Entertainment richtte het Women Nation Fund op, een fonds dat vrouwelijke live muziek op festival en events wil stimuleren en vrouwen wil doen beseffen dat ze best een vruchtbare muzikale carrière kunnen nastreven. De eerder genoemde organisatie SheSaidSo doet een beroep op een netwerk van vrouwelijke artiesten waardoor leden ervaringen, advies, nieuwe kansen en jobs met elkaar delen. Het Woman Make Music-platform van de Britse organisatie PRS Foundation ondersteunt vrouwelijke singer-songwriters, artiesten en bands in het maken van eigen muziek. Kleinere maar even belangrijke projecten als Girls Go BOOM zien ook het daglicht. Girls Go Boom creëert een ruimte waar jongere meisjes zich geïnspireerd voelen om hun gedacht te zeggen, voornamelijk in bandjes die punk, noise of garage spelen. Of online fora zoals Girls Against die campagne voeren tegen seksuele agressie in de live muziekgemeenschap en het debat errond aan te wakkeren.
Tijd om het glazen plafond aan diggelen te spelen
Iedereen kan muziek maken, de toegang tot de muziekwereld blijft in theorie voor iedereen gelijk. Verplichte quota opleggen zorgt wellicht voor geforceerde situaties, maar initiatieven als Keychange vestigen wél de nodige aandacht op de genderongelijkheid in de muziekindustrie. Aan een gebrek aan kwalitatieve vrouwelijke acts ligt het in elk geval niet: vrouwelijk talent van eigen bodem is er meer dan genoeg! Nu moeten ze nog vaker geprogrammeerd worden. Een glazen plafond dat breekt: het klinkt ons als muziek in de oren.
Lees ook: Girlpower op de podia van Dour Festival
2 reacties
Interessant artikel maar wel serieus kort door de bocht. Er is geen enkele booker / manager / programmator die bewust mannen boekt. Meer zelfs: Het is 100 keer eenvoudiger om een goeie vrouwelijke muzikant / band te promoten dan een mannelijke tegenhanger (Positieve discriminatie in de muzieksector? Omg, het bestaat.). Dit is simpelweg een geval van vraag & aanbod. Dus in plaats van overal samenzweringen achter te zoeken, kunnen we misschien gewoon eens aanvaarden dat er bepaalde sectoren zijn die meer aanspreken tot mannen en vice versa. Hoe graag we ook alles gender neutraal willen maken. Maar uiteraard zal dit wel weer afgedaan worden als een oubollige comment van het patriarchaat.
Niemand heeft het over samenzweringen. Als er niemand bewust mannen boekt, misschien moet je je dan gewoon afvragen waarom dat onbewust wel gebeurt. Een kwestie van vraag en aanbod is niet de verklaring. Dat is gewoon een andere vaststelling. Die uiteraard samenhangt met het feit dat de muziekwereld een mannenwereld is. Mannen krijgen meer airplay op de radio, meer kansen op podia, verkopen meer platen, dus het publiek kent hen en wil hen zien spelen. Wie is er verantwoordelijk? Niemand, volgens jou. Wie is er de dupe? Getalenteerde vrouwelijke muzikanten volgens mij. En dan heb ik het nog niet over alle getalenteerde vrouwen die gewoon nooit beginnen aan muziek maken omdat ze niet geloven dat dat iets kan zijn voor vrouwen. Dus: als die bookers een beetje meer hun best doen kunnen ze misschien mee dit helpen te doorbreken.